HII NDIYO BAJETI YA KWANZA YA SERIKALI YA MAGUFULI NA MCHANGANUO WAKE

Dk. Philip Mpango, Waziri wa Fedha na Uchumi.

SERIKALI imewasilisha mbele ya wabunge wote Mapendekezo ya Kiwango na Ukomo wa Bajeti kwa mwaka 2016/2017, inayotarajiwa kuwa ya Sh trilioni 29.539. Kiasi hicho cha bajeti ya mwaka ujao wa fedha, kinatofautiana na bajeti ya mwaka huu wa fedha unaomalizika kwa takribani Sh trilioni tano.

Katika bajeti ya mwaka huu unaoishia, jumla ya Sh trilioni 22.495 zilitengwa kwa ajili ya bajeti nzima kutoka vyanzo vya ndani na nje. 

 Mapendekezo ya mwaka ujao, ambayo yametajwa na baadhi ya wadau wa masuala ya siasa kuwa ni hatua kubwa na nzuri ya serikali, yanaonesha Serikali inalenga kutumia Sh trilioni 15.105, sawa na asilimia 82 ya mapato ya ndani. Mapato ya kodi na yasiyo ya kodi ni Sh trilioni 2.693 na mapato kutoka halmashauri ni Sh bilioni 665.4.

Fedha za washirika wa maendeleo zinazotarajiwa ni Sh trilioni 3.600, ambayo ni sawa na asilimia 12 ya bajeti yote. Akiwasilisha mapendekezo ya ukomo wa bajeti hiyo katika mkutano wa wabunge wote jijini Dar es Salaam jana, Waziri wa Fedha na Mipango, Dk Phillip Mpango, alitaja vipaumbele vya bajeti hiyo kuwa ni utekelezaji wa awamu ya pili ya Mpango wa Maendeleo ya Taifa wa mwaka 2016/2017 wa miaka mitano.

Viwanda, ulipaji madeni Alitaja vipaumbele vingine kuwa ni viwanda vya kukuza uchumi na ujenzi wa msingi wa uchumi wa viwanda, kufungamanisha maendeleo ya uchumi na rasilimali watu na mazingira wezeshi kwa uendeshaji biashara.

Alisema bajeti hiyo, pia itaweka mkazo zaidi katika ukamilishaji wa miradi inayoendelea, miradi mipya, ulipaji wa madeni yaliyohakikiwa na utekelezaji wa maeneo yote ya vipaumbele, yaliyoainishwa katika Mpango huo wa Maendeleo wa mwaka 2016/17.

Akizungumzia mfumo wa bajeti hiyo, Waziri huyo alisema pamoja na michango ya ndani, pia washirika wa maendeleo wanatarajiwa kuchangia Sh trilioni 3.600 sawa na asilimia 12 ya bajeti yote ambayo ni misaada na mikopo, inayojumuisha miradi ya maendeleo, mifuko ya pamoja ya kisekta na ya kibajeti.

“Pia Serikali inatarajia kukopa Sh trilioni 5.374 kutoka soko la ndani kwa ajili ya kulipia hatifungani na dhamana za Serikali zinazoiva pamoja na mikopo mipya kwa ajili kugharimia miradi ya maendeleo ya pamoja na kulipia malimbikizo ya madai yaliyohakikiwa.

Mkopo nje “Vilevile ili kuongeza kasi katika ujenzi wa miundombinu, Serikali inatarajia kukopa Sh trilioni 2.101 kutoka soko la nje kwa masharti ya kibiashara,” alisisitiza Dk Mpango.

Akichanganua mapendekezo hayo ya bajeti, alisema kwa upande wa matumizi katika mwaka ujao wa fedha, Serikali inapanga kutumia Sh trilioni 17.719 kwa ajili ya matumizi ya kawaida na Sh trilioni 11.820 kwa matumizi ya maendeleo sawa na asilimia 40 ya bajeti yote. Aidha kiasi cha Sh trilioni 8.702 ni kwa ajili ya fedha za ndani na Sh trilioni 3.117 ni fedha za nje.

Bajeti inayomalizika Katika bajeti ya mwaka huu unaoishia, jumla ya Sh trilioni 22.495 zilitengwa kwa ajili bajeti nzima kutoka vyanzo vya nje na ndani. Jumla ya Sh trilioni 8.987 zilikuwa ni makusanyo ya ndani, halmashauri zikijumuishwa, sawa na asilimia 97 ya makadirio ya kukusanya Sh trilioni 9.281 katika kipindi hicho.

Dk Mpango alifafanua kuwa katika bajeti hiyo, mapato ya kodi yalikuwa ni Sh trilioni 7.931 sawa na asilimia 99 ya lengo la kukusanya Sh trilioni 8.016 kwa kipindi hicho.

Alisema mapato yasiyo ya kodi, yalikuwa Sh bilioni 786.1 sawa na asilimia 86 ya lengo la kukusanya Sh bilioni 916.1. Mapato yaliyokusanywa na halmashauri, yalikuwa Sh bilioni 270 sawa na asilimia 78 ya makadirio ya Sh bilioni 347.9 kwa kipindi hicho.

Alisema kwa mujibu wa matarajio ya bajeti hiyo, washirika wa maendeleo waliahidi kutoa Sh trilioni 2.322 kama misaada na mikopo nafuu, lakini hadi kufikia Februari mwaka huu, walitoa jumla ya Sh trilioni 1.017 ambazo ni sawa na asilimia 62.5 ya malengo.

Alisema Serikali ilitarajia kukopa mikopo yenye masharti nafuu ya kibiashara kutoka vyanzo vya nje na ndani jumla ya Sh trilioni 6.175.

Alisema kutofikiwa kwa malengo ya mikopo ya kibajeti, kulitokana na baadhi ya washirika wa maendeleo kupunguza ahadi zao, kuweka masharti mapya na wengine kuamua kutotoa fedha walizoahidi kwa sababu ya kubadilika kwa sera za ndani za nchi zao zinazohusu misaada kwa nchi zinazoendelea.

Aidha alisema hadi kufikia Februari mwaka huu, Serikali ilishakopa cha Sh trilioni 3.688 ikiwa ni asilimia 101 ya kiasi kilichopangwa kukopwa katika kipindi hicho.

Kati ya kiasi hicho Sh trilioni 2.133 zilikopwa kwa ajili ya kulipia amana za Serikali zilizoiva na mikopo mipya ilikuwa ni Sh trilioni 1.554 sawa na asilimia 101 ya kiasi kilichopangwa kukopwa.

Akizungumzia mgawanyo wa fedha za bajeti hiyo inayoishia, Dk Mpango alisema Serikali ilitoa mgawo wa Sh trilioni 13.152 kwenda kwenye mafungu mbalimbali kwa ajili ya utekelezaji wa bajeti hiyo sawa na asilimia 92 ya makadirio ya bajeti hiyo.

Alisema jumla ya Sh trilioni 10.595 zilitolewa katika eneo la matumizi ya kawaida, linalojumuisha mishahara na malipo ya deni la taifa wakati jumla ya Sh trilioni 2.557 zilitolewa kwa ajili ya matumizi ya maendeleo.

Dk Mpango alisema hadi kufikia Februari mwaka huu, deni la taifa linalojumuisha Serikali na sekta binafsi, lilifikia dola za Marekani milioni 19.9 ikilinganishwa na dola za Marekani milioni 19.6 kwa kipindi kinachoishia Juni mwaka jana.

Alisema kati ya kiasi hicho, dola za Marekani milioni 17.5 zilikuwa ni deni la Serikali na dola za Marekani milioni 2.3 ni deni la sekta binafsi hivyo deni la Serikali liliongezeka kwa asilimia nne.